غدد فوق كليوي چيست؟

اين نوع از غدد دو عدد غده درون ريز هستند كه هر يك از آن‌ها بر روي يكي از كليه‌ها قرار گرفته‌است. وزن هر غده تقريبا 5 گرم است و از دو بخش قشري و مركزي تشكيل شده‌اند. هريك از اين بخش‌ها، هورمون‌هاي متفاوتي را در بدن ترشح مي‌كنند. بخش‌هاي مختلف غدد فوق كليوي و كاركرد آن‌ها عبارتند از:

بخش قشري

بخش قشري سه لايه دارد. هر يك از اين لايه‌ها، هورمون‌هاي متفاوتي را ترشح مي‌كنند اما از نظر شيميايي تمام هورمون‌هاي ترشح شده از بخش قشري، جز گروه چربي‌هاي استروئيد مي‌باشند. دو هورمون مهم از اين بخش ترشح مي‌شود كه عبارتند از :

آلدوسترون: اين هورمون ميزان سديم خون را تنظيم مي‌كند. در صورتي كه غده فوق كليوي با مشكل مواجه شود و اين هورمون ترشح نشود، سديم بيش از حد از بدن دفع مي‌شود و باعث مرگ مي‌شود.

كورتيزول: هورمون كورتيزول كاركرد‌هاي بسيار زيادي در بدن دارد كه از آن‌ها مي‌توان به بهبود زخم‌ها، تجزيه پروتئين و تبديل كردن آن به قند، افزايش مقاومت بدن در برابر بيماري‌ها و شوك‌هاي عصبي، تعادل گرما و سرما غيره اشاره كرد. همچنين از مهم‌ترين اثرات كورتيزول اين است كه در شرايط مواجهه با اضطراب و استرس، بدن را در برابر آن مقاوم مي‌كند. كورتيزول به افزايش دخيره گلوكز در بدن نيز كمك مي‌كند و در صورتي كه سطح گلوكز در بدن پايين بيايد با روش‌هاي مختلفي ميزان آن را در بدن افزايش مي‌دهد.

بخش مركزي

بخش مركزي و بخش قشري، ارتباطي با هم ندارند و در واقع دو بخش با كاركرد متفاوت مي‌باشند. بخش مركزي غده فوق كليوي، جزئي از سيستم عصبي سمپاتيك به حساب مي‌آيد. هربار كه سيستم سمپاتيك تحريك ميشود، بخش مركزي فوق كليوي نيز تحريك شده و هورمون آدرنالين ترشح مي‌كند. آدرنالين فعاليت فشار خون و قلب را افزايش داده و در مواجه با شرايط ناگهاني و جنگ و گريز بدن را براي مقابله مي‌كند.

هورمون‌هاي غدد فوق كليوي و تأثير آن‌ها در بدن

هورمون‌هايي كه از غدد فوق كليوي ترشح مي‌شوند، به صورت‌هاي مختلف در بدن تأثير مي‌گذارند. از تأثيرات اين هورمون‌ها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

1. تأثير غدد فوق كليوي بر سيستم عصبي

هورمون كورتيزول باعث تغييراتي در حافظه، هوش، مغز و آستانه حسي مي‌شود. در صورت كم بودن كورتيزول مشكلاتي همچون افسردگي و در مواقع نادر روان پريشي به وجود مي‌آيد. همچنين تغييراتي نيز در حواس چشايي، شنوايي و بويايي ايجاد مي‌شود.

2. تأثيرات ضد التهابي غدد فوق كليوي  

هورمون كورتيزول نفوذ پذيري مويرگ‌ها را كاهش مي‌دهد و از نشت پلاسما به داخل رگ‌ها جلوگيري مي‌كند. به اين صورت زخم‌ها و التيام‌ها زودتر بهبود مي‌يابند.

3. تأثيرات آلدوسترون

اين هورمون‌ها باعث مي‌شوند كه سديم كمتري از طريق ادرار دفع شود و و پتاسيوم و يون هيدروژن را نيز بيشتر دفع مي‌كند. همچنين از هدر رفتن آب بدن جلوگيري مي‌كند و آب بيشتري در كليه‌ها ذخيره مي‌گردد.

4. تأثير غدد فوق كليوي بر هورمون جنسي مردانه

در غدد فوق كليوي، هورمون‌هاي جنسي ترشح مي‌شود. هورمون‌هاي جنسي باعث رشد اندام‌هاي جنسي مردانه مي‌شوند و در خانم‌ها باعث رشد موهاي زائد مي‌گردند. در صورتي كه هورمون جنسي مردانه در خانم‌ها بيش از حد ترشح شود، باعث بروز مشكلاتي همچون عدم رشد كافي سينه‌ها، پرمويي، بم شدن صدا و بزرگي كليتوريس مي‌گردد كه به اين نشانه‌ها سندروم آدرنوژنيتال گفته مي‌شود.

اختلال در غدد فوق كليوي

اختلال در كاركرد اين غدد با مشكلاتي همراه است كه عبارتند از:

_ترشح زياد هورمون‌هاي غدد فوق كليوي باعث بيماري‌هاي هايپر آلدوسترونيسم اوليه و سندروم كوشينگ مي‌شود.

_ترشح كم هورمون‌هاي غدد فوق كليوي باعث بيماري‌هاي آديسون، بحران آدرنال، هايپرپلازي مادرزادي آدرنال مي‌شود.

_وجود تومور در غده‌هاي فوق كليوي باعث سرطان غده فوق كليه و بيماري فئوكروموسيتوما مي‌شود.

1. هايپرآلدسترونيسم اوليه

در صورتي كه غده فوق كليه، هورمون آلدسترون را بيش از حد توليد كند، باعث بالا رفتن سطح سديم و كاهش پتاسيوم در خون مي‌شود. در اين صورت بيماري هايپرآلدسترونيسم اوليه ايجاد مي‌شود.

2. سندروم كوشينگ

در صورت ترشح زياد از حد هورمون كورتيزول، سندروم كوشينگ بروز پيدا مي‌كند. از نشانه‌هاي اين سندروم مي‌توان به افزايش وزن، كبودي پوست، ضعف‌هاي عضلاني، افزايش موي صورت در خانم‌ها، پوكي استخوان، تحريك پذيري و غيره اشاره كرد.

3. بيماري آديسون

در اين بيماري، غده آدرنال با اختلال مواجه مي‌شود و به ميزان كافي هورمون ترشح نمي‌كند. اديسون با نشانه‌هايي همراه است كه از آن‌ها مي‎‌توان به احساس ضعف، تيرگي پوست، كاهش وزن، دل درد و حالت تهوع، از بين رفتن موهاي زائد در خانوم‌ها و غيره اشاره كرد.

4. بحران آدرنال

بحران آدرنال در شرايطي ايجاد مي‌شود كه غدد آدرنال نتوانند به ميزان كافي كورتيزول و آلدسترون ترشح كنند. در اين صورت بدن دچار شوك شده و فرد بيهوش مي‌شود. در صورت عدم درمان، منجر به مرگ فرد مي‌شود.

5. سرطان غده فوق كليوي

سرطان زماني رخ مي‌دهد كه سلول‌هاي غدد فوق كليوي به صورت غير طبيعي رشد كرده باشند و ترشح هورمون با اختلال مواجه شده باشد. هايپرپلازي از ديگر اختلالاتي است كه در اين رابطه به وجود مي‌آيد كه يك مشكل ژنتيكي است كه باعث اختلال در غدد آدرنال فوق كليوي مي‌گردد. براي كاهش استرس مي‌توانيد از راهنمايي‌هاي متخصصان مركز مشاوره روانشناسي كانون مشاوران بهره‌مند شويد.

براي دريافت مشاوره در زمينه غدد فوق كليوي مي‌توانيد با مركز مشاوره روانشناسي كانون مشاوران و با شماره 02122016024 تماس بگيريد. 

منبع:غدد فوق كليوي