هورمون كورتيزول

از كورتيزول به عنوان سيستم زنگ دار داخلي نيز ياد مي‌كنند. اين هورمون براي كنترل خلق‌وخو، انگيزه و ترس با قسمت‌هاي خاصي از مغز همكاري مي‌كند. البته فقط عامل اضطراب و استرس در افزايش و يا كاهش اين هورمون در بدن نقش ندارد و عوامل بسياري در آن موثر هستند. در ادامه ما جزئيات بيشتري از اين هورمون را براي شما توضيح مي‌دهيم. لطفاً تا انتها همراه ما باشيد.

نحوه كاركرد هورمون كورتيزول

كورتيزول يك هورمون استروئيدي از نوع گلوكوكورتيكوئيد است كه 75 تا 90 درصد كورتيكوئيد پلاسما را تأمين مي‌كند و توسط غدد فوق كليوي مستقر روي هر كدام از كليه‌ها ترشح و توليد مي‌شود. زماني كه كورتيزول در جريان خون ترشح مي‌شود، مي‌تواند روي قسمت‌هاي مختلفي از بدن اثر كرده و باعث سلامتي جسمي و روحي در فرد مي‌شود.

براي آگاهي بيشتر در زمينه كنترل اضطراب كليك كنيد.

نقش‌ هورمون كورتيزول در بدن انسان

اين هورمون نحوه استفاده بدن از كربوهيدرات‌ها، چربي‌ها و پروتئين‌ها را كنترل مي‌كند. التهاب را پايين نگه مي‌دارد و فشار خون را تنظيم مي‌كند و بر افزايش قند خون نقش دارد. همچنين كورتيزول در كنترل چرخه خواب و بيداري موثر است. در دوران بارداري نيز كورتيزول از جنين در حال رشد حمايت مي‌كند. يكي ديگر از نقش‌هاي هورمون كورتيزل اين است كه انرژي را تقويت مي‌كند تا بتوانيد استرس را برطرف كرده كه در نتيجه آن به تعادل روحي خواهيد رسيد.

عوامل افزايش سطح كورتيزول

عوامل زيادي باعث بالا رفتن سطح كورتيزول در بدن مي‌شود. همانطور كه مي‌دانيد هر چيزي اگر بيش از حد بالا برود و يا پايين بيايد براي سلامتي افراد مضر است. عواملي چون عفونت‌ها، تروما (ضربه روحي يا جسمي)، افسردگي شديد، مصرف استروئيد، فعاليت بدني بيش از حد، مصرف بيش از حد الكل و اختلالات آدرنال منجر به افزايش كورتيزول در بدن مي‌شود.

نشانه‌هاي بالا بودن ميزان هورمون كورتيزول

وقتي كورتيزول در بدن شما بيش از حد ترشح مي‌كند با نشانه‌هايي همراه است كه معمولاً فرد آن را احساس مي‌كند. علائمي چون فشار خون بالا، پوكي استخوان، خستگي، تحريك پذيري، مشكلات گوارشي، كاهش قدرت عضلاني، تغيير ناگهاني خلق‌وخو، مشكل خواب، جمع شدن آب در پلك‌ها، ميزان گلوكوز خيلي بالا در خون، وجود موهاي زائد زياد در صورت، چاقي در منطقه شكم و تشكيل رسوبات چربي در گردن از جمله نشانه‌هاي بالا بودن ميزان كورتيزول در بدن است.

كنترل هورمون كورتيزول در بدن

براي اينكه اين هورمون در بدن شما به صورت متعادل فعاليت كند بايد خودتان نيز تلاش كنيد. از جمله اين فعاليت‌ها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد.

بهبود سبك زندگي از راهكارهاي كنترل هورمون كورتيزول

سبك زندگي خود را مورد ارزيابي قرار دهيد. براي كارهاي روزانه خود برنامه بريزيد و سعي كنيد همه چيز را تحت كنترل داشته باشيد. هر چيز غيرمنتظره‌اي هم اتفاق افتاد سعي كنيد آرامش خود را حفظ كنيد و بعد از انجام مورد اورژانسي دوباره به برنامه خود بازگرديد.

افزايش فعاليت‌هاي ورزشي

سعي كنيد هر روز ورزش كنيد و لازم نيست ورزش‌هاي سخت انجام دهيد. يك پياده‌روي ساده به شما كمك مي‌كند تا بتوانيد آرامش بيشتري داشته باشيد و سوخت و ساز بدنتان را نيز بالا ببريد.

بهبود سبك تغذيه و بازبيني رژيم غذايي

سعي كنيد در رژيم غذايي خود تجديد نظر كنيد و از سبك غذايي سالم پيروي كنيد. يادتان باشد بهترين كار اين است كه در ساعات مشخص غذا بخوريد و مواد غذايي ناسالم را از رژيم غذايي خود حذف كنيد.

بهبود زمان خواب و بيداري از راهكارهاي كنترل هورمون كورتيزول

زمان دقيقي براي خوابيدن و بيدار شدن در نظر بگيريد. سعي كنيد تحت هر شرايطي بسته به ويژگي بدن خود از 7 تا 8 ساعت بخوابيد. هرگز شب را بيدار نمانيد تا كارهاي عقب مانده را انجام دهيد. اين كار سطح كورتيزول را در بدن شما بهم مي‌ريزد.

كاهش سطح استرس زندگي

سعي كنيد از هر چيزي كه باعث استرس در شما مي‌شود دوري كنيد. با انجام يوگا و ورزش‌هاي ذهني مي‌توانيد ميزان استرس زندگي خود را كاهش دهيد و كنترل كنيد.

مراجعه به مشاوره

اگر با انجام كارهاي بالا نتوانستيد به آرامش برسيد و هنوز هم علائم بالا بودن ميزان كورتيزول را داريد به مشاوره مراجعه كنيد تا علت روحي و رواني آن را بررسي كنيد. همچنين مركز مشاوره روانشناسي نيز با داشتن مشاوران متخصص در اين زمينه مي‌توانند به شما كمك كنند.

سؤالات متداول

آيا در صورت وخيم بودن علائم بايد به پزشك مراجعه كنيد؟

بله. در صورتي كه علائم جسمي شما شديد شد به پزشك مراجعه كنيد. پزشك متخصص براي معالجه شما داروهايي براي كاهش و كنترل كورتيزول تجويز مي‌كند.

اگر هورمون كورتيزول خيلي كمي داشته باشم چه اتفاقي مي‌افتد؟

كورتيزول خيلي كم ممكن است به دليل بروز مشكل در غده هيپوفيز يا غده فوق كليوي باشد و باعث بيماري آديسون شود. علائم اين بيماري شامل خستگي، سرگيجه (به خصوص هنگام ايستادن)، كاهش وزن، ضعف عضلات، تغيير خلق و خو و تيره شدن نواحي مختلف پوست مي‌باشد.

براي دريافت مشاوره در زمينه راه‌هاي كاهش هورمون استرس مي‌توانيد با مركز مشاوره روانشناسي كانون مشاوران و با شماره 02122016024 تماس بگيريد. 

منبع: هورمون كورتيزول