بازي درماني چيست؟

بازي درماني يكي از روش‌هاي درماني است كه براي وضعيت‌هاي مختلف ذهني و رواني كودكان طراحي شده است. از آنجايي كه كودكان از نظر رشد رواني هنوز به تكامل كافي دست نيافته‌اند و نمي‌توانند همانند بزرگسالان احساسات خود را بيان كنند اين روش به آن‌ها  كمك مي‌كند تا بتوانند در جريان بازي و سرگرمي مشكلات و هيجانات خود را راحت‌تر بروز دهند.

در نتيجه مي‌توان گفت كه بازي درماني چيزي فراتر از يك بازي ساده است كه با هدف خاصي اجرا مي‌شود و به تشخيص و درمان مشكلات مرتبط با دوران كودكي كمك مي‌كند. در همين راستا درمانگران تلاش مي‌كنند تا كودكان را در جريان بازي مشاهده كرده و در نهايت به بينش دقيق‌تري در مورد مشكلات كودك دست يابند. متخصصاني كه از اين شيوه استفاده مي‌كنند در جريان فعاليت‌هاي ساده به كودك كمك مي‌كنند تا بتواند هيجانات خود را كشف كرده و در جهت حل مشكلات و آسيب‌هاي پيرامون خود گام بردارد. در واقع در جريان بازي كودكان مكانيسم‌هاي مقابله‌اي سالم را از درمانگران مي‌آموزند و ياد مي‌گيرند كه چگونه مي‌توانند رفتارهاي درست را جايگزين رفتارهاي مخرب نمايند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه كودك كليك كنيد. 

اطلاعات كلي در مورد جلسات بازي درماني

جلسات بازي درماني اغلب بين 30 تا 60 دقيقه طول مي‌كشند و معمولاً هفته‌اي يك بار برگزار مي‌شوند. تعداد كلي جلسات به عوامل مختلفي نظير نوع مشكل كودك و ميزان پاسخ دهي او به اين درمان بستگي دارد.

اين روش مي‌تواند به صورت فردي يا در كنار ساير كودكان به صورت گروهي انجام شود. به طور كلي دو رويكرد مستقيم و غيرمستقيم در اجراي بازي درماني وجود دارد. در رويكرد مستقيم درمانگر در بازي‌ها نقش يك رهبر و هدايتگر را ايفا مي‌كند و با استفاده از اسباب‌بازي‌ها يا ابزار خاص مي‌كوشد تا جلسات را در جهت اهداف مشخصي پيش ببرد. در مقابل درمانگراني كه از رويكرد غيرمستقيم استفاده مي‌كنند معمولاً ساختارمندي كمتري را به جلسات مي‌دهند و به جاي آن بيشتر در تلاشند تا خود كودك چارچوب كلي جلسات را تعيين كند. همچنين آن‌ها بيش از هر مداخله‌اي به دنبال مشاهده رفتار كودك هستند و مي‌خواهند به شناخت عميق‌تري از او دست يابند.

براي آگاهي بيشتر در زمينه مشاوره كودك كليك كنيد.

مزاياي استفاده از بازي درماني براي كودكان

نتايج مطالعات مركز بين المللي بازي درماني نشان مي‌دهد كه بيش از 71 درصد كودكاني كه در جريان جلسات بازي درماني قرار مي‌گيرند تغييرات مثبتي را از خود نشان مي‌دهند. در نتيجه مي‌توان گفت كه بازي درماني يكي از روش‌هاي بسيار مؤثر جهت حل مشكلات مرتبط با كودكان است. البته بسياري از بچه‌ها در جلسات اول درمان نمي‌توانند با درمانگر ارتباط برقرار كنند اما معمولاً با گذشت چند جلسه و شكيبايي والدين در اين زمينه به مرور نتايج مثبت درماني حاصل خواهند شد. به طور كلي از جمله مزاياي بالقوه استفاده از بازي درماني براي كودكان مي‌توان به موارد زير اشاره كرد.

– افزايش احساس مسئوليت پذيري در كودكان

– فراگيري مهارت‌هاي خلاقانه‌ براي حل مسائل 

– يادگيري راهبردهاي مقابله‌اي سازگارانه براي حل مشكلات

– افزايش توانايي مهارت پذيرش خود در كودك 

– افزايش مهارت‌هاي همدلي و احترام متقابل 

– كاهش اضطراب و هيجانات منفي دوران كودكي

– يادگيري تجربه مثبت هيجانات و ابراز آن به ديگران

– تقويت مهارت‌هاي اجتماعي و ارتباطات خانوادگي

– افزايش مهارت‌هاي حركتي، گفتاري و زباني

موارد كاربرد بازي درماني براي كودكان

بازي درماني به عنوان يك درمان كمكي مي‌تواند در بهبود شرايط زير به فرزند شما كمك كند.

– كمك به كودك براي كنار آمدن با شرايط پزشكي و بيماري‌هاي مزمن

– كمك براي بهبود تأخيرهاي رشدي و اختلالات يادگيري

– كاهش رفتارهاي پرخاشگرانه و آموزش مديريت خشم به كودك

– كنار آمدن با مسائل و مشكلات خانوادگي نظير فوت يكي از اعضاي خانواده يا طلاق والدين

– بهبود اختلالات رشدي نظير اوتيسم و بيش فعالي

– كاهش علائم و نشانه‌هاي مرتبط با مشكلات روحي نظير افسردگي دوران كودكي

براي اطلاعات بيشتر در زمينه علائم اوتيسم در كودكان كليك كنيد.

استفاده از بازي درماني در منزل

همان طور كه در ابتدا اشاره كرديم، استفاده از اين روش تنها به كودكاني كه دچار اختلالات عملكردي هستند محدود نمي‌شود. بلكه در بسياري از موارد براي ارتقاي عملكرد ذهني و مهارت‌هاي ارتباطي كودكان به كار مي‌رود. همچنين علاوه بر متخصصان، والدين در منزل نيز مي‌توانند از اين روش استفاده كنند. ما در ادامه به نمونه‌هايي از كاربرد بازي درماني در منزل اشاره كرده‌ايم.

1. آموزش همدلي در جريان اجراي نمايش‌ها  

يكي از اصلي‌ترين فاكتورهاي رشد هيجاني كودكان دست يابي به مهارت همدلي است. در همدلي فرد مي‌آموزد كه دنيا را از دريچه چشم ديگران نگاه كند و اين طريق احساسات ساير افراد را درك نمايد. براي اين كار مي‌توانيد نمايش‌هاي متنوعي را طراحي كنيد كه در آن‌ها شخصيت‌هاي گوناگون با احساسات مختلف حضور داشته باشند و هر بار از كودك بخواهيد تا نقش يكي از آن‌ها را ايفا كند. شما مي‌توانيد در جريان اين نمايش‌ها از كودك بخواهيد تا در مورد احساسات مختلف با شما صحبت كند و برداشت‌هاي خود را با شما در ميان بگذارد.

2. آموزش رعايت نوبت در قالب بازي‌ درماني 

يكي از مشكلات اساسي كودكان مبتلا به اختلال نقص توجه و بيش فعالي اين است كه نمي‌توانند نوبت را رعايت كنند و دائماً در حرف‌هاي ديگران مي‌پرند. درمانگران و والدين مي‌توانند با بهره‌گيري از اين روش تا حد زيادي اين مشكل را بهبود بخشند. شما مي‌توانيد بازي‌هايي را طراحي كنيد كه در آن هر فرد وظايف مربوط به خود را دارد و براي رسيدن به يك پاداش خاص بايد تا زمان خاصي منتظر بماند.

براي آشنايي بيشتر در زمينه اختلال بيش فعالي كليك كنيد.

3. رشد و پرورش خلاقيت در جريان بازي درماني

پرورش تخيل در ميزان مهارت‌هاي خلاقانه كودك تأثير بسزايي دارد. از همين رو تلاش كنيد تا بازي‌هايي خيالي را ترتيب دهيد و بگذاريد ذهن كودك آزادانه در آن‌ها تخيل كند. مثلاً مي‌توانيد از كودك بخواهيد فضايي براي گردش خيالي را تجسم كند و گوشه به گوشه آن را براي شما شرح دهد. همچنين استفاده از انواع فعاليت‌هاي هنري نظير نقاشي، كار با سفال، نواختن موسيقي و… نيز مي‌تواند تا حد زيادي به پرورش خلاقيت در فرزندتان كمك كند.

4. حل مشكلات يادگيري در جريان بازي درماني

كودكاني كه دچار اختلالات يادگيري نظير اختلالات خواندن و نوشتن هستند همواره فشار زيادي را روي خود احساس مي‌كنند و از همين رو در بسياري از مواقع به اختلالات اضطرابي نيز دچار مي‌شوند. بازي درماني براي از بين بردن اين فضاي پر تنش و بهبود مشكلات كودك مي‌تواند تا حد بسياري كمك كننده باشد. از همين رو تلاش كنيد تا مشكلات آموزشي را در فضاي بازي و سرگرمي مطرح كنيد و با طراحي بازي‌هاي خلاقانه از كودك بخواهيد تا مسائل درسي را نيز حل نمايد.  

براي شناخت بيشتر در زمينه اختلالات يادگيري كليك كنيد.

سؤالات متداول

1. بازي درماني توسط چه متخصصاني ارائه مي‌شود؟

متخصصان مختلفي در روند درماني خود اين روش را به كار مي‌بندند از جمله اين افراد مي‌توان به روانشناسان، روان پزشكان، كاردرمانگران و گفتار درمانگران اشاره كرد.

2. فرزند من دچار اختلال تكلم است آيا بازي درماني مي‌تواند به توانايي صحبت كردن او صحبت كند؟

ابتدا بايد علت اختلال تكلم فرزندتان مشخص شود. به طور كلي بسياري از گفتار درمانگران از اين روش استفاده مي‌كنند و تا حد زيادي نيز از آن نتيجه مي‌گيرند.

3. آيا بازي درماني براي بزرگسالان هم به كار مي‌رود؟

بازي درماني اختصاصاً براي كودكان طراحي شده است. با اين حال امروزه در برخي موارد از اين روش براي بزرگسالاني كه در ابراز هيجانات دروني خود دچار مشكل هستند استفاده مي‌شود. از جمله مشكلاتي كه بازي درماني در بزرگسالي به بهبود آن‌ها كمك مي‌كند مي‌توان به انواع ناتواني‌هاي ذهني، اختلال دمانس و مشكلات حل نشده مرتبط با كودكي اشاره كرد. براي دريافت مشاوره در زمينه بازي درماني مي‌توانيد با مركز مشاوره روانشناسي كانون مشاوران تماس بگيريد.

منبع: بازي درماني