معرفي نظريه روانكاوي

نظريه روانكاوي در واقع اولين نظريه روانشناسي است كه توسط زيگموند فرويد پزشك و دانشمند اهل اتريش مطرح شد. اين نظريه مفهوم‌پردازي نويني از ساختار شخصيت انسان ارائه داد و با مطرح كردن ذهنيت خودآگاه و ناخودآگاه به درك هرچه بيشتر اختلالات رواني كمك كرد. فرويد بر اساس مباني نظري عنوان شده نوعي روش درماني خاص را ابداع نمود كه بر تداعي آزاد متكي بود.

در تداعي آزاد مراجع روي نوعي مبل راحتي دراز مي‌كشيد و فرويد پشت سر او قرار مي‌گرفت. در همين راستا او از بيماران خود مي‌خواست كه آزادانه به بيان هر آنچه از ذهنشان عبور مي‌كند بپردازند و گفتن هيچ چيزي را در خود سركوب نكنند. بر اساس آموزه‌هاي فرويد، در روانكاوي درمانگر نقشي نسبتاً منفعل داشت و بيشتر جلسات حول محور اظهارات مراجع اداره مي‌شد. روانكاو در اين مسير گاهي از تكنيك‌هايي نظير تفسير و تعبير رؤيا استفاده مي‌كرد.

روانكاوي در برابر درمان‌هاي نوين

پس از فرويد نظريه پردازان و دانشمندان زيادي در جهت گسترش علم روانشناسي گام برداشتند و تئوري‌هاي مختلفي را مطرح كردند. بسياري از اين تئوري‌ها در واقع گسترش همان ديدگاه فرويد بود كه به نظريات روان تحليلي شهرت يافت. از جمله اين نظريه پردازان مي‌توان به افراد مشهوري نظير يونگ، آدلر و كلاين اشاره كرد.

اما جدا از اين نظريه پردازان افراد ديگري نيز به مرور به ميدان آمدند كه تئوري‌هاي متفاوتي را مطرح كردند و در واقع بسياري از مفاهيم فرويد را به چالش كشيدند. از جمله مهم‌ترين اين نظريه‌ها مي‌توان به رويكردهاي رفتاري، شناختي و شناختي-رفتاري اشاره كرد. اين رويكردهاي جديد بيشتر بر جنبه‌هاي خودآگاه وجود تأكيد داشتند و براي درمان اختلالات رواني ساختارمندي‌هاي دقيق‌تري را ابداع كردند.

آن‌ها معتقد بودند بسياري از مفاهيم فرويد امكان آزمون‌پذيري كمي دارند و از نظر علمي قابل بررسي نيستند. از همين رو آن‌ها تلاش كردند تا بر آزمايش‌هاي علمي تأكيد بيشتري كنند و روش‌هايي را پديد بياورند كه كارايي آن‌ها از طريق پژوهش‌ها قابل بررسي باشد. امروزه انجمن علمي روانپزشكان آمريكا براساس تحقيقات انجام شده در مورد برتري انواع درمان‌ها بر يكديگر براي هريك از اختلالات رواني نوعي راهنماي درمان تعيين كرده و خط اول درماني را براي هر وضعيت رواني به طور دقيق مشخص نموده است.

بر اساس اين پژوهش‌ها امروزه روانكاوي كلاسيك آنگونه كه فرويد آن را به كار مي‌بست كارايي بسيار كمتري پيدا كرده است و براي درمان اغلب وضعيت‌هاي روانشناختي از روش‌هاي شناختي-رفتاري استفاده مي‌شود. در اين ميان درمان‌هايي كه اصول زيربنايي فرويد را با روش‌هاي علمي تلفيق كرده‌اند نظير درمان روان پويشي كوتاه مدت يا رويكرد تحليل ابژه امروزه كاربرد بيشتري دارند و از جانب متخصصان نيز بيشتر مورد تأييد قرار مي‌گيرند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه دارو و درمان كليك كنيد. 

مهم‌ترين مفاهيم در نظريه روانكاوي

فرويد در نظريه روانكاوي مفاهيم خاصي را مطرح كرد كه در شكل دهي بينش متخصصان در مورد ساختار شخصيت و اختلالات رواني تأثير بسزايي گذاشت. ما در ادامه به معرفي مهم‌ترين آن‌ها خواهيم پرداخت.

1. ايد، ايگو و سوپرايگو

فرويد در توضيح ساختار شخصيت انسان سه مفهوم اساسي ايد، ايگو و سوپرايگو را معرفي كرد. در توضيح اين سه اصطلاح فرويد اين‌گونه توضيح داده است كه “ايد” تمام محتواي ناخودآگاه ذهن و غرايز ابتدايي را شامل مي‌شود. انسان در ابتداي تولد تنها از ايد برخوردار است و به ساير ساختارهاي شخصيت دسترسي ندارد. اما به مرور زمان “ايگو” يا همان خود در كودك شكل مي‌گيرد كه به او كمك مي‌كند تا واقعيت‌هاي موجود را بشناسد. اينجاست كه كودك هنگامي كه مي‌فهمد خواسته‌هايش غير واقعي است يا در حال حاضر امكان برآورده شدن آن‌ها وجود ندارد مي‌تواند دست از لجبازي بردارد و عاقلانه‌تر به پيرامون خود بنگرد.

در نهايت اين “سوپر ايگو” يا فراخود است كه در انسان رشد مي‌كند و درك اخلاقي را به او مي‌دهد. فراخود در حقيقت همان وجدان اخلاقي است كه در پي بايد و نبايدهاي خانواده شكل مي‌گيرد و مجموعه‌اي از باور اخلاقي را شامل مي‌شود. فرويد معتقد بود كه ذهن انسان همواره در كشاكش بين خواسته‌هاي ايد و دستورات سوپرايگو قرار دارد و از همين روست كه تنش‌ها و تعارض‌هاي مختلف را احساس مي‌كند. ميزان سازگاري و توانايي حفظ تعادل هر فرد بستگي به قدرت “ايگو” در او دارد تا بتواند ميان ايد و سوپرايگو به ميانجي‌گري بپردازد.

2. مكانيزم‌هاي دفاعي در نظريه روانكاوي

مكانيزم‌هاي دفاعي راهبردهاي ايگو هستند كه به كاهش احساس اضطراب و تنش كمك مي‌كنند. در واقع اين مكانيزم‌ها جنبه‌هاي ناخوشايند و آزاردهنده ناخودآگاه را به عقب مي‌رانند و نمي‌گذارند كه در سطح خودآگاه انسان را بيازارند. با اين حال اگر استفاده از مكانيزم‌هاي دفاعي در انسان به حالتي افراطي دربيايد و به نوعي او را از واقعيت‌هاي پيرامون جدا سازد به نوعي اختلال تبديل مي‌شود و به فرايند درمان و تحليل نياز پيدا مي‌كند.

براي آشنايي بيشتر در زمينه مشاوره روانشناسي كليك كنيد.

سؤالات متداول

– روانكاو چه فرقي با روانشناس دارد؟

روانكاوي يكي از رويكردهاي موجود در روانشناسي است. درمانگر روانكاو، در واقع روانشناسي كه به طور اختصاصي در حيطه درمان‌هاي روانكاوي آموزش ديده است. درنتيجه روانكاوان همگي روانشناس هستند اما لزوماً هر روانشناسي روانكاو نيست. براي دريافت مشاوره در زمينه روانكاوي مي‌توانيد با مركز مشاوره روانشناسي كانون مشاوران تماس بگيريد.

منبع: روانكاوي چيست