فرسودگي شغلي چيست؟

فرسودگي شغلي نتيجه استرس شغلي طولاني‌مدت است كه معمولاً پيش از شدت پيدا كردن تشخيص داده نشده و به آن توجهي نمي‌شود. همچنين فرسودگي به معناي خستگي جسمي يا روحي بيش‌ازحد در زمينه محيط كار و مسائل مربوط به شغل فرد است كه شامل احساس كاهش موفقيت، نااميدي و از بين رفتن هويت شخصي نيز مي‌شود.

توجه داشته باشيد كه فرسودگي شغلي مشكلي نيست كه به‌طور ناگهاني در فرد ايجاد شود. اين شرايط معمولاً در طي يك روند تدريجي و به دليل استرس مزمن آغازشده و باگذشت زمان شدت بيشتري پيدا مي‌كند.

بعضي از متخصصين بر اين باورند كه دلايلي مانند افسردگي باعث ايجاد فرسودگي شغلي مي‌شود زيرا بسياري از افرادي كه دچار احساس فرسودگي در شغل‌شان مي‌شوند معتقدند دليل اصلي اين حالت در آن‌ها شغلشان نيست. به عبارتي مي‌توان گفت فرسودگي مي‌تواند يكي از علائم مربوط به يك ناراحتي روحي ديگر در فرد باشد. بااين‌حال دليل فرسودگي شغلي هرچه كه باشد اين مسئله مي‌تواند بر روي سلامت جسم و روان شما تأثير بگذارد و نيازمند توجه است.

نشانه‌هاي فرسودگي شغلي

1. خستگي بيش از حد و مزمن

احساس اينكه به لحاظ جسمي يا روحي در اكثر ساعات بسيار خسته هستيد و با پيشرفت هرچه بيشتر فرسودگي شغلي، احساس خستگي در شما شديدتر و مستمرتر خواهد شد.

2. از دست دادن علاقه و انگيزه

با شروع فرسودگي شغلي فرد احساس خواهد كرد كه ديگر نسبت به مسائلي كه قبلاً براي وي جذابيت داشته است، علاقه و توجهي ندارد. همچنين ممكن است ارتباطات فرد با همكارانش قطع شود و تمايلي به ايجاد روابط اجتماعي وجود نداشته باشد.

3. بيماري‌هاي جسماني و مشكل دستگاه ايمني

فرد به‌طور مداوم دچار مشكلات و بيماري‌هايي نظير سرماخوردگي، سردرد، كمردرد، درد در قفسه سينه يا بالا رفتن فشارخون و احساس تپش قلب مي‌شود.

4. عصبانيت از نشانه‌هاي افسردگي شغلي

پرخاشگري در ابتدا خود را به صورت تحريك‌پذيري بيشتر و يا عصبانيت در مواقعي نشان مي‌دهد كه موضوع چندان جدي نيست. اين مسئله درگذر زمان تبديل به شرايطي مي‌شود كه فرد ممكن است رفتارهاي پرخاشگرانه نامناسبي از خود نشان دهد.

5. تغيير در شرايط خواب و خوراك

اين مسئله ممكن است به‌صورت بي‌خوابي يا از خواب بيدار شدن‌هاي مكرر شبانه خود را نشان دهد. همچنين مي‌تواند بالعكس با خواب بيش‌ازحد، مشخص گردد. در ارتباط با غذا خوردن نيز ممكن است فرد اشتهاي خود را ازدست‌ داده و دچار كاهش وزن شود و يا ممكن است غذا خوردن وي، حالت هيجاني داشته و اضافه وزن پيدا كند.

6. مشكلات مربوط به تمركز و حافظه

فرد قادر نخواهد بود به‌راحتي بر روي مسائل تمركز كند و يا برخي مسائل را فراموش خواهد كرد. اين مسئله مي‌تواند به مرور شديدتر شده و بر ديگر ابعاد زندگي فرد نيز اثر بگذارد. 

دلايل فرسودگي شغلي

فرسودگي شغلي مي‌تواند به دلايل بسياري ايجاد شود كه ازجمله آن‌ها مي‌توانيم به موارد زير اشاره كنيم.

1. احساس ضعف در كنترل از دلايل فرسودگي شغلي

ناتواني شما در تصميم‌گيري راجع به مسائلي نظير وظايف يا حجم كارها و يا برنامه كاري كه بر عملكرد شغلي شما تأثير مي‌گذارند مي‌تواند باعث ايجاد فرسودگي و بي‌انگيزگي در شغل شود.

2. نامشخص بودن انتظارات شغلي

هنگامي‌كه دامنه وسيعي از انتظارات شغلي در ارتباط با فرد وجود دارد و نمي‌داند كه دقيقاً چه‌كارهايي در حيطه اختيارات وي قرار گرفته يا مسئولين از وي چه انتظاري دارند اين مسئله باعث بروز اضطراب و نگراني در فرد خواهد شد.

3. نامناسب بودن فضاي كاري از دلايل فرسودگي شغلي

هنگامي‌كه همكاران يا مديران رفتار مناسبي نداشته باشند و فضاي كاري فرد فضاي دل چسبي نباشد فرد دچار احساس فرسودگي و ناراحتي از بودن در اين مكان خواهد داشت.

4. يكنواخت بودن

هنگامي‌كه فعاليت شما به‌صورت يكنواخت باشد شما نياز به مصرف انرژي بيشتري داريد تا بر روي فعاليتتان متمركز شويد چراكه ذهن ما نسبت به مسائلي كه به‌طور دائم با آن‌ها درگير باشد عادت كرده و به‌راحتي به آن‌ها واكنش نشان نخواهد داد.

پيامدهاي ناشي از فرسودگي شغلي

همان‌طور كه گفته شد اكثر ما زمان زيادي از روز خود را در محيط شغلي‌مان مي‌گذرانيم. اگر شغل ما و محيطي كه در آن حضور داريم چندان مورد رضايت ما نباشد مي‌تواند مشكلات بسياري را براي جسم و روح فرد ايجاد كند. ازجمله اين مسائل مي‌توان به موارد زير اشاره كرد.

1. آسيب‌پذيري در برابر انواع بيماري‌ها
2. احتمال ابتلا به ديابت نوع ۲
3. بالا رفتن فشارخون
4. بيماري‌هاي قلبي
5. بالا رفتن احتمال مصرف الكل و ساير مواد مخدر
6. بي‌خوابي احساس خستگي
7. احساس مداوم استرس از پيامدهاي فرسودگي شغلي
8. غمگيني، پرخاشگري يا تحريك‌پذيري

راهكارهاي غلبه بر فرسودگي شغلي

1. راجع به مشكلاتتان صحبت كنيد

شما مي‌توانيد با مسئول بخش كاري خود يا همكارانتان در ارتباط با ديدگاه‌ها و مشكلاتي كه برايتان پيش‌آمده صحبت كنيد و با كمك يكديگر به يك راه‌حل برسيد. براي اينكه بتوانيد گفت‌وگوي موفقي داشته باشيد مي‌بايست اصول مشخصي را نيز در صحبت‌هايتان رعايت كنيد. براي مثال سعي كنيد تا حدودي نسبت به ديدگاه‌ها و صحبت‌هاي طرف مقابل پذيرش داشته باشيد و نظر موافق خود را با آن‌ها اعلام كنيد.

در كنار اين مسئله به نكاتي كه ازنظر شما مشكل محسوب مي‌شوند نيز توجه كرده و آن‌ها را بيان كنيد. يكي ديگر از نكاتي كه بايد در صحبت‌هايتان به آن توجه داشته باشيد بيان علت‌هاست. اگر مي‌خواهيد ايده و يا تغيير روشي را مطرح كنيد بهتر است دليل خود را براي اين كار به مافوقتان گزارش دهيد.

2. تمرينات مربوط به ذهن آگاهي براي غلبه بر فرسودگي شغلي

ذهن آگاهي يا زندگي كردن در لحظه، به اين معناست كه شما در لحظه‌هاي زندگي‌تان با تمام تمركز حضورداشته باشيد. اما اين حضور مي‌بايست بدون وجود قضاوت يا استرس باشد. به همين خاطر، تمرينات ذهن آگاهي به شما بسيار كمك مي‌كند كه با استرس‌هاي مربوط به شغل خود كنار بياييد. شما مي‌توانيد از كتاب‌هاي خودآموز مربوط به تمرين‌هاي ذهن آگاهي يا مشاوران متخصص در اين زمينه كمك بگيريد.

3. تدارك ديدن برنامه‌هاي تفريحي

براي اينكه بتوانيد با استرس‌هاي مربوط به شغلتان به‌خوبي كنار بياييد احتياج داريد تا زماني را به تجديدقوا و استراحت اختصاص دهيد. قرار دادن برنامه‌هايي ازاين‌دست در برنامه هفتگي باعث مي‌شود كه انرژي از دست رفته در محيط كارتان را مجدداً بازيابي كنيد.

4. تغيير در ديدگاه‌ها از راهكارهاي غلبه بر فرسودگي شغلي

سعي كنيد نقاط مثبت شرايط موجود را نيز در نظر بگيريد براي مثال يكي از مهم‌ترين نكات در اين زمينه داشتن شغل و درآمد است. همچنين در محيط كاري شما نقاط مثبت ديگري نيز وجود دارد كه با اندكي توجه مي‌توانيد آن‌ها را پيدا كنيد. بسياري از افرادي كه دچار فرسودگي شغلي مي‌شوند ديدگاه‌هاي نامناسبي راجع به محيط كار و اطرافيان خود دارند؛ درصورتي‌كه بتوانيد اين ديدگاه‌ها را تغيير دهيد و از زاويه ديگري به مسائل نگاه كنيد مشكلات شما كمتر خواهد شد. بهره بردن از مشاوره شغلي براي تغيير اين ديدگاه‌ها و حل مشكلات شما بسيار مفيد واقع مي‌شود. براي اطلاع بيشتر در زمينه مشاوره شغلي كليك كنيد.

سؤالات متداول

فرسودگي شغلي چه پيامدهايي مي‌تواند داشته باشد؟

بروز بيماري‌هاي جسمي و روحي بسيار نظير احساس غمگيني و ناراحتي، وجود اضطراب، بيماري‌هاي مربوط به فشارخون، بي‌خوابي و يا ديابت نوع ۲ از مهم‌ترين پيامدهاي منفي فرسودگي شغلي هستند. به همين دليل مركز مشاوره روانشناسي كانون مشاوران با كادري متخصص پس از بررسي همه جانبه موارد مرتبط با اشتغال، شما را راهنمايي خواهد كرد.

منبع: فرسودگي شغلي