اختلال چند شخصيتي يا هويت تجزيه‌اي

اختلال چند شخصيتي نوعي از اختلال رواني است كه فرد مبتلا دو يا چند شخصيت همراه با هويت‌هاي متفاوت را در خودش جاي داده است. هركدام از اين شخصيت‌ها ويژگي‌هاي روحي و جسمي مختص به خودشان را دارند و در برخي از موارد حتي با يك‌ديگر در تضاد هستند. اين تفاوت‌ها در سن، نام، نگرش، رويا، توانايي يادگيري، خلقيات و حتي مسائل جسمي مانند فشارخون، ضربان قلب و بيماري‌ها وجود دارد. هركدام از شخصيت‌ها شيوه درك‌ كردن، ارتباط برقرار كردن و فكر كردن منحصر به خودشان را دارند. عموما در زماني كه فرد در يكي از هويت‌ها حضور دارد از وجود هويت ديگر خبر نداشته و فكر نمي‌كنند چنين چيزي وجود داشته باشد. براي اطلاع بيشتر از اختلالات رواني كليك كنيد. 

علائم اختلال چند شخصيتي

اين اختلال علائم و نشانه‌هايي دارد كه به شرح زير هستند:

1. بروز يك يا چند شخصيت ديگر در فرد

يكي از آشكارترين نشانه‌هاي ابتلا به اين بيماري به وجود آمدن يك يا چند شخصيت متفاوت در يك فرد است كه به راحتي مي‌توان به آن پي برد. عموما هيچ‌كدام از شخصيت‌ها در اين فرد از ديگري باخبر نيستند و به راحتي آن‌ را انكار مي‌كنند حتي زماني كه به آن‌ها مي‌گوييد چنين چيزي را از آن‌ها ديده‌ايد. از اين نشانه در يك‌سري از فرهنگ‌هاي سنتي به عنوان تسخير ياد شود.

2. يادزدودگي

شكاف‌هاي زيادي در يادآوري واقعيت‌هاي روزانه، اطلاعات شخصي مهم، رويدادها و خاطرات وجود دارد كه با فراموشي عادي بسيار متفاوت هستند به صورتي كه در يكي از ابعاد به راحتي به ياد آورده مي‌شوند اما در بعد ديگر فراموشي پابرجا است. در بيشتر موارد رويدادهاي آسيب‌زا و استرس‌زا به خاطر آورده نمي‌شود.

3. داشتن خاطرات متفاوت

زماني كه فرد دچار اختلال چند شخصيتي شده باشد خاطرات متفاوتي را از يك زمان خاص بيان مي‌كند و شما به خوبي متوجه مي‌شويد كه خاطرات او شباهتي به هم ندارند و اصلا نمي‌شود آن‌ها را به يك‌ديگر بسط داد. در يك سري از حالات اين خاطرات با هم تفاوت دارند اما در بعضي از آن‌ها ممكن است به تضادهايي هم برخورد كنيد كه كاملا در برابر هم قرار دارند.

4. تفاوت ويژگي‌هاي هويتي

يكي از نشانه‌هاي ديگر اين اختلال تفاوت در ويژگي‌هاي هويتي مانند جنس، نژاد و سن است. در اين حالت فرد گاهي ادعا مي‌كند كه زن است و گاهي ادعا مي‌كند كه مرد است. ممكن است شخصيت‌هاي متفاوت او گاهي ظاهر حيوان يا موجودات خيالي را به خود بگيرند.

5. رفتارهاي نابهنجار

اين افراد ممكن است دركي از زمان نداشته باشند و عموما به احساساتي مانند خلسه و تجربه‌هاي خارج از بدن اشاره مي‌كنند. بسياري از اشخاص مبتلا تمايل به رفتارهاي خودآزارانه و خود ويرانگر دارند و عموما رفتارهاي پرخاشگرانه‌اي نسبت به خودشان و ديگران نشان مي‌دهند. ممكن است آن‌ها در يكي از شخصيت‌ها دست به كار پرخطر و غيرعاقلانه‌اي مانند رانندگي با سرعت زياد يا دزديدن پول از دوستان و همكاران بزنند، در صورتي كه شخصيت ديگرشان اصلا حاضر به انجام اين‌ كارها نيست.

نكته قابل تامل اين است كه اين بيماري زمينه اضطراب و ناراحتي را ايجاد مي‌كند و يا چند جنبه اصلي زندگي را مختل مي‌نمايد و وجود بيماري‌هاي رواني ديگر يا مصرف موادمخدر باعث بروز اين علائم نمي‌شود و در روند تشخيص اخلال ايجاد نمي‌كند.

علت بروز اختلال چند شخصيتي

بسياري از روانشناسان معتقد هستند كه تركيب چندين عامل مختلف اختلال چند شخصيتي را در فرد به وجود مي‌آورد اما به عقيده آن‌ها بروز آسيب و يا ضربه‌هاي روحي در كودكي يكي از مهم‌ترين عوامل بروز اين اختلال است. عموما اين اختلال به علت بروز يك واكنش دفاعي در برابر شرايط نامناسب و غيرقابل تحمل از خود به وجود مي‌آيد و فرد با گسستگي شخصيت اصلي يا تكيه بر شخصيت‌هاي ديگر سعي مي‌كند با شرايط كنار بيايد. به طور كلي اين فرد يك اتفاق به شدت دردناك را پشت سر گذاشته و قادر به پذيرفتن آن به صورت خودآگاه نيست پس خودش را به طور ناخودآگاه در هويت ديگري مي‌بيند و در برابر هر اتفاقي ممكن است يك شخصيت جديد از خودش بروز دهد كه در نهايت اختلال هويت تجزيه‌اي را ايجاد مي‌كند.

تشخيص اختلال هويت تجزيه‌اي

زمان زيادي براي تشخيص اختلال چند شخصيتي نياز است. بيشتر كساني كه مبتلا به اين اختلال هستند قبل از اين كه به مرحله تشخيص برسند حدود هفت سال در جلسات روان‌درماني مختلفي حضور پيدا مي‌كنند به دليل اين كه علائم اين اختلال با بسياري از بيماري‌هاي رواني ديگر شباهت دارد. بيشتر افراد مبتلا به اختلال هويت تجزيه‌اي اختلال شخصيت مرزي، وسواسي جبري يا اختلالات رواني ديگر مانند اضطراب و افسردگي هم دارند كه كار تشخيص را بسيار سخت‌تر مي‌كند. تشخيص بايد توسط افراد بسيار متخصصي كه از همه چيز آگاهي دارند و با در نظر گرفتن همه جوانب صورت بگيرد. 

براي آگاهي بيشتر در زمينه اختلال شخصيت وسواسي جبري كليك كنيد.

زمان تعويض شخصيت‌ها

نمايان شدن هر كدام از شخصيت‌ها و تسلطش بر رفتار و افكار فرد تعويض شخصيت نام دارد به دليل اين كه يكي از شخصيت‌ها جاي خود را به شخصيت ديگري مي‌دهد. اين تعويض شخصيت براي بعضي‌ از افراد هرچند ثانيه يا چند دقيقه اتفاق ميافتد و براي عده‌اي ديگر چند روز يك‌بار رخ مي‌دهد.

آسيب‌هاي اختلال چند شخصيتي بر زندگي

اختلال چند شخصيتي باعث مي‌شود تا چگونگي تجربه زندگي در مبتلايان به آن تغيير كند و اين تغييرات به چند مدل صورت مي‌گيرد.

زوال شخصيتي: اين افراد احساس مي‌كنند كه از بدن‌شان جدا مي‌شوند و از بيرون نظاره‌گر خودشان هستند. به همين دليل به اين تاثير تجربه خارج از بدن هم مي‌گويند.

مسخ واقعيت: اين افراد احساس مي‌كنند كه دنياي بيرون غيرواقعي است و هيچ‌چيز قابل لمسي در آن وجود ندارد. در اين افراد دنياي بيرون بسيار تيره و تار و غير قابل دسترس به نظر مي‌رسد.

فراموشي: افراد مبتلا در به يادآوردن اتفاقات شخصي و مسائل مهم ناتوان هستند به حدي كه نمي‌توان اسم آن‌ را فراموشي مقطعي يا معمولي گذاشت. اين افراد ممكن است در هنگام گفت‌وگو موضوع صحبت را از ياد ببرند.

تغيير يا پريشاني هويت: هردوي اين حالت‌ها احساساتي را در فرد ايجاد مي‌كند كه توانايي اين كه خودش را معرفي كند و بگويد كيست ندارد به همين دليل دچار پريشاني مي‌شود. اين شخص در بيان علايق شخصي، باورهاي سياسي و مذهبي و اجتماعي يا نگاهش به آينده دچار مشكل مي‌شود و در نهايت پريشاني هويت پيدا مي‌كند. علاوه بر همه اين‌ها ممكن است احساساتش در يك لحظه نسبت به زمان، مكان و موقعيت به طور غيرعادي تغيير كند.

چه كساني بيشتر در معرض ابتلا به اين اختلال هستند؟

با وجود اين كه هنوز علت مشخصي براي بروز اختلال چند شخصيتي وجود ندارد اما طبق تحقيقات اين اختلال نوعي پاسخ روان‌شناختي به فشارها و تنش‌هاي بين فردي و محيطي است و بيشترين تاثير را زماني دارد كه اين اتفاقات در كودكي افتاده باشد يعني زماني كه عدم توجه و سوءاستفاده عاطفي چگونگي شكل‌گيري شخصيت كودك را مختل مي‌سازد. پس عموما كساني كه دچار اين بيماري رواني مي‌شوند كساني هستند كه در كودكي اين‌گونه تنش‌ها را تجربه كرده‌اند و عموما تجربه‌ها ناخوشايند است و باعث احساس ناراحتي و آزردگي مي‌شوند. همچنين زنان نسبت به مردان بيشتر به اين اختلال دچار مي‌شوند.

براي اطلاع بيشتر در زمينه مشاوره تلفني كليك كنيد.

ميزان شيوع اختلال چند شخصيتي

مبني بر آماري كه وجود دارد 0/01 تا 1 درصد افراد مبتلا به اختلال چند شخصيتي هستند. اگر اين اختلال را در معناي وسيع‌تر آن بررسي كنيم يك‌ سوم افراد گزارش داده‌اند كه گاهي احساس شبيه به افراد مبتلا به اين اختلال را دارند و فكر مي‌كنند كه خودشان را در فيلم مشاهده مي‌كنند كه ممكن است تجربه گسستگي يا تجزيه هويت باشد. همچنين هفت درصد افراد احتمالا اين اختلال را دارند اما هنوز به مرحله تشخيص نرسيده‌‌اند.

تفاوت اختلال چند شخصيتي با اسكيزوفرني

عموما افراد اين دو اختلال را با هم اشتباه مي‌گيرند ولي اين تصور اشتباهي است و تفاوت‌هاي زياي بين آن‌ها وجود دارد. اسكيزوفرني يكي از اختلالات خطرناكي است كه روان‌پريشي مزمن را به همراه دارد. آشكارترين نشانه‌هاي آن هذيان و توهم است. افرادي كه مبتلا به اين بيماري هستند اختلال چند شخصيتي ندارند اما مبتلايان به هردوي اين اختلالات در معرض خودكشي قرار دارند.

براي آشنايي بيشتر در زمينه اسكيزوفرني كليك كنيد.

درمان اختلال چندشخصيتي

درمان مشخص و قطعي براي درمان اختلال چند شخصيتي وجود ندارد اما اگر بيمار و اطرافيان به درمان اهميت دهند و تعهد داشته باشند با شركت در برنامه‌هاي درماني طولاني مدت، بهبود نسبي پيدا مي‌كنند. روش‌هاي درماني موثري كه براي اين بيماري رواني استفاده مي‌شود صحبت درماني، روان درماني و درمان با استفاده از هيپنوتيزم است. روش‌هاي كمكي مانند هنر درماني يا حركت درماني هم مي‌تواند موثر باشد. هنوز دارويي براي اين نوع اختلال وجود ندارد پس بخش عمده درمان تكيه بر رويكردهاي روانشناختي است. همچنين درمان اختلالاتي كه همزمان با اين بيماري رواني بروز پيدا مي‌كند مي‌تواند در بهبود وضعيت عمومي بيمار موثر باشد.

سوالات متداول

_ فردي كه دچار اختلال چند شخصيتي باشد آيا قابليت درمان دارد؟

هنوز درمان مشخصي براي اين بيماري وجود ندارد اما اگر بيمار و اطرافيانش تعهد لازم را براي درمان داشته باشند مي‌توانند با يك دوره درمان روان‌شناختي اين اختلال را بهبود ببخشند اما درمان دارويي براي آن وجود ندارد. جهت كسب اطلاعات بيشتر در اين زمينه مي‌توانيد از خدمات مركز مشاوره روانشناسي كانون مشاوران بهره‌مند شويد.

منبع: اختلال چند شخصيتي